Artikel

Eerste kop

Daniel Lieberman probeert aan de hand van fossielen, botten en experimenten te begrijpen waarom ons lichaam eruit ziet zoals het eruit ziet, en waarom alle onderdelen werken zoals ze werken. Hij is als hoogleraar in de menselijke evolutionaire biologie verbonden aan de Harvard University in Cambridge. Waar hij het meest bekend om staat is zijn onderzoek naar de rol van hardlopen in de menselijke evolutie. In 2004 schreef hij samen met zijn collega Dennis Bramble van de University of Utah een artikel over de rol van langeafstandslopen in de evolutie van mensen, dat de cover van het gerenommeerde Nature haalde. Mensen zijn volgens Lieberman uiterst goed aangepaste langeafstandslopers. Wie een boek wil schrijven over de wetenschap achter hardlopen, kan niet om deze man heen.

Klik op tab om verder te gaan

Extra tussenkopje

In het veel geciteerde artikel nemen Lieberman en Bramble het skelet van Homo erectus onder de loep, een mensensoort die 1,9 miljoen jaar geleden ten tonele verscheen. De botten vergelijken ze met die van chimpansees en met die van Australopithecus, een uitgestorven geslacht van mensachtigen dat tussen 4,4 en 2 miljoen jaar geleden de aarde bewandelde. Homo erectus was de eerste voorouder die kon hardlopen, beargumenteren de onderzoekers aan de hand van zijn skelet. Deze soort was de eerste eigenaar van allerlei structuren die duurlopen mogelijk maakten.

Zo had Homo een band van bindweefsel aan de achterkant van zijn nek die het hoofd stabiliseert tijdens het rennen, zodat zijn hoofd niet naar voren en achteren klapte bij elke stap. Homo had in vergelijking met chimpansees en Australopithecus grote bilspieren om de romp recht boven het bekken te houden, en een lange achillespees plus voetboog om elastische energie op te slaan op het moment dat de voet de grond raakt. Bij het afzetten geven de voetboog en de achillespees die energie weer vrij, net als een springveer. Verder had Homo erectus lange benen in verhouding met zijn lichaamsgewicht, korte tenen om energiezuinig te kunnen hollen, en grote gewrichten om de klappen van de ondergrond mee op te vangen.

Klik op tab om verder te gaan

Renjacht

Oké, dus Homo erectus kon waarschijnlijk lange stukken hollen. Zijn skelet laat echter ook aanpassingen zien voor eindeloos wandelen, en dat maakt het ingewikkeld. Het feit dat onze voorouder zowel kon wandelen als rennen brengt twee mogelijke scenario’s met zich mee. De eerste is dat lange afstanden rennen daadwerkelijk belangrijk gedrag was voor de ontwikkeling van de mens. Maar anderzijds kon hardlopen net zo goed een bijproduct zijn geweest van de verbeterde wandelvaardigheden van Homo, zonder grote betekenis. Bramble en Lieberman geloven niet dat hardlopen per ongeluk is ontstaan. Ze beredeneren dat die gespecialiseerde structuren in het skelet niet slechts het resultaat zijn van wandelen. Voor wandelen heb je bijvoorbeeld geen uitgebreid systeem van springveren in de voet en het been nodig, die zo effectief elastische energie opslaan en vrijlaten tijdens hardlopen. En waarom hebben we anders zo’n dikke bilspier ontwikkeld? Die bilspier trekt sterk samen om de romp op zijn plek te houden bij hardlopen, maar is niet erg actief bij wandelen.

Klik op tab om verder te gaan

Tussenkopje

Oké, dus Homo erectus kon waarschijnlijk lange stukken hollen. Zijn skelet laat echter ook aanpassingen zien voor eindeloos wandelen, en dat maakt het ingewikkeld. Het feit dat onze voorouder zowel kon wandelen als rennen brengt twee mogelijke scenario’s met zich mee. De eerste is dat lange afstanden rennen daadwerkelijk belangrijk gedrag was voor de ontwikkeling van de mens. Maar anderzijds kon hardlopen net zo goed een bijproduct zijn geweest van de verbeterde wandelvaardigheden van Homo, zonder grote betekenis. Bramble en Lieberman geloven niet dat hardlopen per ongeluk is ontstaan. Ze beredeneren dat die gespecialiseerde structuren in het skelet niet slechts het resultaat zijn van wandelen. Voor wandelen heb je bijvoorbeeld geen uitgebreid systeem van springveren in de voet en het been nodig, die zo effectief elastische energie opslaan en vrijlaten tijdens hardlopen. En waarom hebben we anders zo’n dikke bilspier ontwikkeld? Die bilspier trekt sterk samen om de romp op zijn plek te houden bij hardlopen, maar is niet erg actief bij wandelen.

Afsluiting

Oké, dus Homo erectus kon waarschijnlijk lange stukken hollen. Zijn skelet laat echter ook aanpassingen zien voor eindeloos wandelen, en dat maakt het ingewikkeld. Het feit dat onze voorouder zowel kon wandelen als rennen brengt twee mogelijke scenario’s met zich mee. De eerste is dat lange afstanden rennen daadwerkelijk belangrijk gedrag was voor de ontwikkeling van de mens. Maar anderzijds kon hardlopen net zo goed een bijproduct zijn geweest van de verbeterde wandelvaardigheden van Homo, zonder grote betekenis. Bramble en Lieberman geloven niet dat hardlopen per ongeluk is ontstaan. Ze beredeneren dat die gespecialiseerde structuren in het skelet niet slechts het resultaat zijn van wandelen. Voor wandelen heb je bijvoorbeeld geen uitgebreid systeem van springveren in de voet en het been nodig, die zo effectief elastische energie opslaan en vrijlaten tijdens hardlopen. En waarom hebben we anders zo’n dikke bilspier ontwikkeld? Die bilspier trekt sterk samen om de romp op zijn plek te houden bij hardlopen, maar is niet erg actief bij wandelen.

Einde artikel.